Afbeelding Utrecht Droochsloot
Inhoudsopgave | Lezingen | Uitgaven | Op en rond het Domplein | Vrijwaring | Contact

op het web alleen op deze webstek
(om alleen op deze pagina te zoeken druk op Ctrl-F)

Broer en De Bruijn
Foto Mario Gibbels (DeStadUtrecht) 2013.

Wij zijn
Charlotte (Lotty) J.C. Broer en Martin W.J. de Bruijn.
Ons vak en onze passie is geschiedenis.
We doen historisch onderzoek en verzorgen publicaties,

lezingen en rondleidingen.
 
Onder de
Inhoudsopgave op deze webstek treft u ook een groot aantal historische bijdragen aan over de geschiedenis, monumenten en topografie van de stad Utrecht en haar omgeving, maar verder ook webpagina’s over rechtsgeschiedenis, Brabantse geschiedenis en genealogie.
Verwijzingen naar verdere onderzoeksverslagen en publicaties vindt u op de webpagina's

Charlotte (Lotty) J.C. Broer en Martin W.J. de Bruijn

Als bronverwijzing maken we regelmatig gebruik van koppelingen naar webpagina's en digitale publicaties. Helaas verdwijnen deze nogal eens van het internet, worden ze verplaatst of wordt de inhoud ervan gewijzigd. Vanzelfsprekend kunnen wij niet voor een en ander instaan.
Zie hiervoor ook
► Vrijwaring.

Contactadres Charlotte J.C. Broer:
cjcbroer[at]casema[punt]nl
Contactadres Martin W.J. de Bruijn:
mwjdebruijn[at]casema[punt]nl

Domplein echt nep
Theo van Wijk duikt op het achterterrein van Domplein 4 in het verleden van het Utrechtse castellum. Binnenstadskrant Utrecht, jrg. 29, nr. 3, (september 2024) 10.




Bebouwing Domplein circa 800
Het Utrechtse castellum met bebouwing circa 800.
1: de huidige domtoren; 2. de huidige domkerk; 3 het huidig Academiegebouw.
Gestippeld het Romeinse hoofdgebouw, de
principia. Verder uit de Romeinse tijd: a: de oost-west lopende hoofdweg, de via princialis; b. de haaks daarop staande, eertijd naar het hoofdgebouw lopende via praetoria.
In het Romeinse hoofdgebouw, de principia, vestigde Willibrord bij zijn aankomst in Utrecht omstreeks 690 zijn eerste kerk met bisschopszetel en klooster, en wijdde dit complex aan Sint-Salvator (dus niet aan Sint-Maarten).
Verder: A is het zuidelijke armpje van de Heilig-Kruiskapel. Dit armpje van minder dan 3x3 meter wordt door de Utrechtse mediëviste Johanna Maria van Winter als de Merovingische Sint-Maartenskathedraal beschouwd. Volgens de archeologische gegevens dateert de kapel echter als geheel uit de tiende eeuw. Zij was gemaakt van de stenen van het Romeinse castellum.
B is de door Bonifatius omstreeks 745 gebouwde nieuwe Sint-Salvator. Later werd dit gebouw vergroot en heette toen ook Oudmunster. De kerk was mede gewijd aan Bonifatius.
C is de tussen 750 en 800 gebouwde Karolingische domkerk, gewijd aan Sint-Maarten. Circa 750 werd de bisschopszetel verplaatst van de Sint-Salvator van Bonifatius naar deze nieuwe kerk. Tevoren had op deze plek aan de
via principalis achtereenvolgens een Romeins tempeltje en de door de Frankische koning  Dagobert omstreeks 630 gebouwde, daarna verwoeste en door Willibrord circa 729 herstelde en aan Sint-Maarten gewijde kerk gestaan.
Zie voor dit alles uitvoerig beargumenteerd de webpagina's vermeld in het thema Op en rond het Domplein.


‘Echt nep’ onder het Domplein?
door Charlotte J.C. Broer en Martin W.J. de Bruijn

 
De Maand van de Geschiedenis in oktober 2024 onder de het motto ‘Echt nep’ was al bijna voorbij toen wij de Binnenstadskrant Utrecht van september onder ogen kregen met een verhaal van de hand van Ineke Inklaar over de plannen van Theo van Wijk, de initiator van en drijvende kracht achter DOMunder. De geboren Utrechter en oud-architect wil onder het Domplein op de plaats waar vroeger een kapel stond, de Heilig-Kruiskapel, een ondergronds ontvangst- en stiltecentrum inrichten. Deze nieuwe attractie werd door Van Wijk als volgt gemotiveerd: na zijn mededeling in het artikel dat missionaris Willibrord (658-739) aankwam in Utrecht ‘bij de resten van het Romeinse castellum’ volgde:
 
‘Hij laat een kapel binnen de muren van het fort bouwen, 20 meter lang met twee zijarmen. Ter ere van Sint-Maarten, nu de schutspatroon van onze stad. Willibrord zet het altaar bovenop de vaandelkamer van de Romeinse commandant. Een sacrale plek. Hoe mooi zou het zijn: daar, het hart en de ziel van Utrecht, ondergronds een ontvangstcentrum en een stiltecentrum voor iedereen te maken, rekening houdend met alle regels en beperkingen?’
 
Het is om moedeloos van te worden hoeveel onjuistheden er in één zin kunnen worden samengevat (voor de onderbouwing van het hierna volgende zie onze webpagina’s over de geschiedenis van de bebouwing op en onder het Domplein).
  
Om te beginnen: Willibrord liet geen kapel binnen de muren van het fort bouwen. Toen hij omstreeks 690 met zijn gezellen in Utrecht in het nog uit de Romeinse tijd daterende castellum arriveerde, vestigden zij zich in het hoofdgebouw of althans wat daar nog van over was. Behalve het klooster, werd binnen dat gebouw ook de kerk ingericht. Klooster en kerk werden beide aan Sint-Salvator, Christus Verlosser, gewijd. Willibrord vestigde er zijn bisschopszetel. Er was dus geen sprake van een ‘kapel’ en al helemaal niet van een kapel van twintig meter lang met twee zijarmen. Evenmin werd deze kapel aan Sint-Maarten gewijd.
  
De vaandelkamer, het vaandelheiligdom, heeft zich waarschijnlijk aan de zuidkant van het min of meer rechthoekige hoofdgebouw, de principia, bevonden. Hoe de indeling van kerk en klooster binnen dit hoofdgebouw zijn geweest, is niet bekend. We achten het het meest waarschijnlijk dat de kerk aan de noordkant lag en de vertrekken van het klooster aan de zuidkant, maar het is de vraag of hierover nog ooit zekerheid kan worden verkregen.
  
Omstreeks 720 herbouwde Willibrord een tot op de bodem afgebroken kerk die recht voor de ingang van het hoofdgebouw heeft gestaan. Van deze kerk zijn delen van de uitbraaksleuven van de noord- en de zuidmuur teruggevonden. Deze kerk was ongeveer 7 meter binnenwerks breed. Zij was omstreeks 630 gebouwd door de Frankische koning Dagobert en aan de apostel Thomas gewijd. Enkele decennia later werd zij door de nog heidense Friezen, die de Franken uit het castellum hadden verdreven, tot op de bodem verwoest.
  
De door Willibrord herbouwde kerk werd aan Sint-Maarten gewijd, de patroon van de Frankische koningen. Later in de achtste eeuw werd de bisschopszetel verplaatst van de Sint-Salvatorkerk naar de Sint-Maartenskerk en werd zij de hoofdkerk en kathedraal van Utrecht. Waarschijnlijk is ook al in deze tijd de weer door Willibrord herbouwde kerk van koning Dagobert afgebroken en vervangen door een nieuwe domkerk. Van deze Karolingische dom zijn funderingsresten teruggevonden die wijzen op een driebeukige kerk van ongeveer vijftien meter breed.
  
Ten zuidwesten van deze kerken had bisschop Bonifatius omstreeks 745 een nieuwe, tweede Sint-Salvator- of Oudmunsterkerk gebouwd.
  
Toen de Karolingische dom en deze Sint-Salvatorkerk vergroot moesten worden, stond het Romeinse hoofdgebouw met daarin de door Willibrord gestichte eerste Sint-Salvator in de weg. De voormalige principia werd afgebroken. Waarschijnlijk gebeurde dit in de tiende eeuw. Van de stenen van het Romeinse hoofdgebouw werd aan de westkant ervan en er half overheen de Heilig-Kruiskapel gebouwd, inderdaad een gebouw van krap 20 meter lang en met twee zijarmpjes.
  
De kapel dateerde dus niet uit de tijd van Willibrord en had ook niets met Sint-Maarten te maken. De voorstelling van Theo van Wijk is dus, om met de Maand van de Geschiedenis te spreken, ‘echt nep’. Hiermee is niet gezegd dat de Heilig-Kruiskapel binnen het castellum niet van historisch belang is: de stenen waarvan zij werd opgebouwd waren nog Romeins en de kapel werd later als de eerste door Willibrord gebouwde Sint-Salvatorkerk beschouwd. Ook het Heilig-Kruis is een verwijzing naar Christus als Verlosser van de mensheid door zijn door zijn dood aan het kruis.
  
Het is verbazingwekkend dat dit alles na meer dan dertig jaar onderzoek en publiciteit door ons in Utrecht nog niet is doorgedrongen of althans opgepakt.
 
Theo van Wijk wil een onderaardse ruimte inrichten als ontvangstruimte en stiltecentrum (sic) op de plaats van de Heilig-Kruiskapel. Wij vragen ons af of de Rijksdienst voor Cultureel erfgoed daarmee akkoord zal gaan, omdat de aanleg van DOMunder heeft aangetoond dat dit niet zonder grove vernieling van het bodemarchief kan gebeuren. Een verwijzing in het plaveisel van het Domplein naar de plaats van de kapel en een correcte weergave van het ontstaan en de geschiedenis lijkt ons een veel beter idee.

Titelpagina DOMunder

Opgravingsverslag DOMunder
verschenen


Op 24 mei 2024 werden wij via Academia.edu opmerkzaam gemaakt op een verslag op naam van de archeologen Robert Hoegen, Eric van Wieren en Herre Wynia, met de titel DOMunder DP029: Archeologisch onderzoek in het hart van Utrecht. Basisrapportage Archeologie 133. Hiermee is de verplichting krachtens het Verdrag van Malta van 1992 om een verslag van een opgraving uit te brengen na tien jaar ingelost.

Het rapport, dat officieel verschijnt op de Utrechtse Stadsdag, 2 juni 2024, is figuurlijk vuistdik – het wordt niet gedrukt – en telt maar liefst 490 pagina's.
In beginsel gaat het over de opgravingen op het Domplein van 2013/14, maar in werkelijkheid bevat het veel meer geologische, archeologische en ook historische gegevens en interpretaties over de kern van de stad Utrecht.

Voor onze reacties op het verslag hebben wij een speciale webpagina geopend:

DOMunder ondersteboven. Kanttekeningen bij een opgravingsverslag

Een belangrijk onderdeel van deze internetpresentatie vormen onze bijdragen aan de geschiedenis van Traiectum of Trecht in de Middeleeuwen. We plaatsen hierin ook kanttekeningen bij de bijdragen van andere onderzoekers en bij actuele gebeurtenissen rond het aloude centrum van Nederland, dat de laatste tijd veel belangstelling van het publiek trekt. Zie hiervoor Op en rond het Domplein.

Enkele recent geplaatste of aangevulde
webpagina’s:


Voor een overzicht van alle pagina’s zie de Inhoudsopgave

De claustrale huizen Achter de Dom in Utrecht tot circa 1450
Naar aanleiding van de recente datering van een kapconstructie van Achter de Dom 14-18.

De incorporatie van de Utrechtse Klaaskerk (Sint-Nicolaaskerk) in het Duitse Huis

Is de Utrechtse Klaaskerk geïncorporeerd geweest in het Duitse Huis?

Het Lijnpad bij Utrecht

De ontwikkeling van het gebied ten westen van de middeleeuwse stad.

DOMunder ondersteboven. Kanttekeningen bij een opgravingsverslag

Naar aanleiding van de verschijning van het opgravingsverslag DOMunder. DP029: Archeologisch onderzoek in het hart van Utrecht, Basisrapportage Archeologie 133.

Kanttekeningen bij een dissertatie over de goederenverwerving van het Duitse Huis te Utrecht 1218-1536

Betreft met name de rechtshistorische interpretatie van de goederen.

Het leengoed Ter Rijt als domaniale kern van het dorp en de heerlijkheid Tilburg

Naar aanleiding van een recente opgraving op de Oude Markt in Tilburg.

Dossier Jan en Hubert van Eyck   

Recent onderzoek heeft nagenoeg onomstotelijk uitgewezen dat de schilderbroers Jan en Hubert van Eyck niet geboren zijn in het Belgische Maaseik maar in het Nederlandse Bergeijk.

Het graf en epitaaf van Jan van Eyck in de Sint-Donaaskerk in Brugge


Een zuster Margareta van Jan en Hubert van Eyck?

Een Belgische reactie op Jan en Hubert van Eyck geboren in Bergeijk

Het Utrechtse huis van de Brugse kanunnik Joris van der Paele
Over de vraag of de schilders Jan en Hubert van Eyck hun schilderscarrière in Utrecht begonnen zijn.

Een kentheoretische beschouwing over het onderzoek naar de herkomst van de gebroeders Jan en Hubert van Eyck

Het vaderlijk voorgeslacht van de gebroeders Jan en Hubert van Eyck

De familie Bac in Tilburg.

De herdgang de Rijt in Tilburg en de daar gelegen hoeve Ter Rijt van de familie Bac
Een hoeve van de vooraanstaande familie Bac.

Het domein Korvel in Tilburg
Een vroegmiddeleeuwse kern in het zuiden van de gemeente.

1 januari 723 - 1 januari 2023: dertien eeuwen geleden werd Utrecht kerkelijk bezit
Bij een vergeten herdenking.

Achter Clarenburg 2 in Utrecht. Eigenaars- en bewonersgeschiedenis van het dertiende claustrale huis van Sint-Marie
Deze pagina is in aanbouw.

Traces of Cluny? The abbeys of St. Paul in Utrecht and St. Laurence in Oostbroek-De Bilt
De veronderstelde invloed van Cluny bij de stichting van de abdijen van Sint-Paulus en Sint-Laurens.

Ontsnapt aan de ketel, gerehabiliteerd door de keizer
Mislukte poging tot heroprichting van het dagelijks gerecht van de dom.  Een paragraaf uit de rechterlijke organisatie in de stad Utrecht.

Waar lag de oversteekplaats Traiectum of Trecht?

Over de doorgaande wegen in en rond Utrecht in relatie tot de rivierlopen.

Verdwenen bezittingen en rechten van de kloostergemeenschap op de Hohorst bij Amersfoort, sinds 1050 de Sint-Paulusabdij in Utrecht, in Noord-Brabant en elders, maar vooral die in en bij Vught

De voorgeschiedenis van Jeruzalemstraat 8-10 (en Herenstraat 42-44)


Genealogie tussen wetenschap en dilettantisme

Het internet heeft de mogelijkheden voor verantwoord genealogisch onderzoek vergroot, maar ook meer ruimte gegeven aan dilettantisme. Soms doen ook geschreven media aan dit laatste mee.

De stadswording van Utrecht
Reactie op overzichten van de stedelijke ontwikkeling van Utrecht.

Het Karhuis (Steenweg 58) en de handwissel
Over middeleeuwse mutatierechten.

Die van Mi. Institutionele ontwikkeling van het middeleeuwse Miland (Kamerik-Mijzijde en Zegveld)

Nieuwe opvattingen over het ontstaan en de vroege ontwikkeling van een nederzetting in Het Groene Hart.

Kamerik als ontginning
Nieuwe opvattingen over het ontstaan en de vroege ontwikkeling van een ontginning in Het Groene Hart.

Het huis Ten Hert (Oudegracht 86) in Utrecht en een making over de hand
Een problematisch fideïcommis uit 1316 op een Utrechts steenhuis.

Paleis Lofen. De Utrechtse keizerpalts en zijn liquidatie


Curtis ante castellum (een huiserf vóór de burcht)
Een hoogst interessante Utrechtse oorkonde uit 1116.

Het huis De Hond (Vismarkt 6-7) in Utrecht


Het middeleeuwse huis De Roos (Vismarkt 4-5) in Utrecht


De pest in de Middeleeuwen


Het huis van Jan van Scorel aan de Nieuwegracht in Utrecht

Was hier het atelier van deze zestiende-eeuwse kunstenaar gevestigd?

719-2019: Dertien eeuwen Sint-Maarten in Utrecht
In 2019 was het dertienhonderd jaar geleden dat de heilige Martinus door aartsbisschop Willibrord als patroonheilige in Utrecht geïntroduceerd is.

Middeleeuwse huizen en erven in Utrecht

Een overzicht van de webpagina’s over middeleeuwse huizen en erven op deze internetpresentatie.

Boventorp, een (bijna) vergeten Utrechtse wijk
De buurt rond de Breedstraat dateert waarschijnlijk nog van vóór de stadsomwalling.

Het huis Lamparden en het vijfde claustrale huis van Sint-Marie

Een verdwenen huis aan de Walsteeg in Utrecht.

Het tijnsgerecht onder de Lakensnijders in Utrecht
Een middeleeuwse jurisdictie in de Choorstraat.

Het Wanthuis Scharlaken (Choorstraat 1-5)
Het gebouw in Utrecht waar in de dertiende en veertiende eeuw wollen lakens werden verkocht.

De noordzijde van de Pausdam in de Middeleeuwen

De middeleeuwse ontwikkeling van de percelen aan de noordkant van de Pausdam.

De Pausdam in Utrecht in de Middeleeuwen

Grondbeheer in het middeleeuwse Utrecht aan de hand van een voorbeeld.

Achter de Dom 20-24 in Utrecht

Een claustraal huis en erf van de Dom.

De Bemuurde Weerd bij Utrecht
Het ontstaan en de eerste ontwikkeling van een Utrechtse voorstad.

Tussen Rijn en Vecht
Beschouwingen over de rivierlopen in en rond Utrecht circa 1100.

Nieuwe theorieën over de rivierlopen in en rond Utrecht:
een nagenoeg onbegaanbaar moeras
Kanttekeningen bij een Engelstalig artikel van de archeologen, geologen en fysisch geografen M. van Dinter, K.M. Cohen, W.Z. Hoek, E. Stouthamer, E. Jansma en M. Middelkoop.

Een kamertje als kathedraal?

Kanttekeningen bij een artikel van de Utrechtse mediëviste J.M. van Winter.

1 januari 723 -
 1 januari 2023:

Dertien eeuwen geleden werd Utrecht kerkelijk bezit
door Martin W.J. de Bruijn


Utrecht houdt van herdenken en vieren. Daarom werd het afgelopen jaar gevierd dat het Utrechts stadsrecht negen eeuwen eerder door keizer Hendrik V werd ‘geschonken’. In werkelijkheid ging het echter om bevestigen en er enkele rechten aan toevoegen.

Voor de datum 1 januari 723 bestaat geen belangstelling. En toch was dat een moment waardoor de Utrechtse geschiedenis voor eeuwen bepaald werd. Op die datum schonk de Frankische hofmeier Karel Martel de burchten Traiectum en Fethna (Vechten) en het omliggend gebied met de daarop wonende mensen aan de kerk van Utrecht onder aartsbisschop Willibrord.
Tentoonstellingsbord Aanvulling van 17 april 2023:
Begin van een tentoonstellingsbord in de historische presentatie van het Het Utrechts Archief in de Hamburgerstraat. Het jaartal 723 is klaarblijkelijk wel degelijk in herinnering gebleven. Maar het begin van Utrecht als kerken- en bisschopsstad ligt al meer dan dertig jaar eerder, omstreeks 690, toen de Frankische hofmeier Pippijn de Middelste de  burcht Trecht aan aartsbisschop Willibrord als missiebasis heeft toegewezen.

Handtekening Jan van Eyck

Dossier Jan en Hubert van Eyck
door Martin W.J. de Bruijn

Tot voor kort werd vrij algemeen aangenomen dat de vijftiende-eeuwse schilderbroers Jan en Hubert van Eyck geboren zijn in het Belgisch Limburgse Maaseik. Daarvoor bestaan weliswaar geen concrete bewijzen, maar wel aanwijzingen, die in de Vlaamse literatuur uitvoerig worden behandeld. Nieuw onderzoek wijst echter uit dat de gebroeders nagenoeg zeker afkomstig zijn uit het Nederlandse Bergeijk.

1122-2022:

Verloving Hendrik en Mathilde
Keizer Hendrik V en keizerin Mathilde die een hoofdrol hebben gespeeld in de gebeurtenissen in Utrecht rond 1122.


Aanbieding publicatie Stadsrecht
De aanbieding van de publicatie Rondom het Utrechts stadsrecht in 2012.


Omslag Rondom het Utrechts stadsrecht

Negenhonderd jaar bevestiging van het Utrechts stadsrecht door keizer Hendrik V

In kort bestek werd in 2012 over de bevestiging van het Utrechts stadsrecht  in 1122 door ons gepubliceerd:



Deze uitgave werd in 2012 ter gelegenheid van de zogeheten stadsdag op Het Utrechts Archief aangeboden aan de toenmalige nestor van de Utrechtse gemeenteraad, Vincent Oldenborg.


Deze publicatie is nog verkrijgbaar, voor slechts € 1,00 (exclusief verzendkosten, deze bedragen € 3,00).

Het boekje telt 64 pagina’s, is ruim voorzien van illustraties en is verschenen ter gelegenheid van de Utrechtse Stadsdag op 2 juni 2012.

U kunt de publicatie bestellen door een bedrag van € 1,00 (+ € 3,00 voor de  verzend- of bezorgkosten) over te maken op IBAN NL86 INGB 0004 041 432 ten name van C. Broer, Stadionlaan 41, 3583 RB Utrecht, onder vermelding van Rondom het Utrechts stadsrecht.

U dient er wel voor te zorgen dat op de overschrijving duidelijk uw naam en adres zijn vermeld of anders per e-post of telefoon uw adresgegevens even door te geven. Na ontvangst van de betaling zal het boekje u zo spoedig mogelijk worden toegezonden.

Wilt u het boekje komen afhalen (en verzendkosten uitsparen), dan dient u ook even contact met ons op te nemen.


N.B. U krijgt zolang de voorraad strekt het boekje gratis meegeleverd bij bestelling van de publicatie Uitzicht op Oudwijk. Zie voor de wijze van bestellen hiervan ► Uitgaven.

This publication is also freely available in English:


Click here for other publications freely available in English.

De originele oorkonde van de bevestiging van het Utrechts stadsrecht van 2 juni 1122.
Stadsrecht 1122

In 2021 verschenen:

Omslag Uitzicht op Oudwijk


Uitzicht op Oudwijk
Bisschoppen, burggraven en het circa 1135 gestichte wereldlijk vrouwenstift in Oudwijk bij Utrecht in de twaalfde en vroege dertiende eeuw
door dr. Charlotte J.C. Broer

De twaalfde eeuw is een periode geweest waarin zich op politiek-kerkelijk, algemeen maatschappelijk en monastiek vlak aanzienlijke veranderingen voordeden en onderlinge verhoudingen zich sterk hebben gewijzigd. Dat gold voor het bisdom, Sticht en de stad Utrecht en haar omgeving.

In de directe nabijheid van die stad, aan de oostkant ervan, werd in 1135 door de Utrechtse burggravin Mechteld een religieuze vrouwengemeenschap gesticht, die later bekend zou staan als de benedictijner abdij van Sint-Steven in Oudwijk, maar aanvankelijk georganiseerd bleek als wereldlijk stift.

In deze uitgave worden het ontstaan en de eerste ontwikkeling van deze gemeenschap in de context van de genoemde ontwikkelingen geplaatst en haar geschiedenis gevolgd tot ongeveer het midden van de dertiende eeuw, toen het stift werd tot een benedictijner abdij.

De publicatie, die is uitgegeven door de auteur, is verschenen op 22 september 2021. Het boek telt 288 bladzijden en is geïllustreerd. U kunt het bestellen door € 12,50 (mocht het boek moeten worden verzonden of bezorgd, te vermeerderen met € 4,15) over te maken op bankrekeningnummer NL86 INGB 0004 0414 32 ten name van C.J.C. Broer, Stadionlaan 41, 3583 RB Utrecht, onder vermelding van “Oudwijk”. U dient er wel voor te zorgen dat op de overschrijving duidelijk uw naam en adres zijn vermeld; handig is die gegevens even apart door te geven (cjcbroer[at]casema[punt].nl of via telefoonnummer 030-254 19 94). Na ontvangst van de betaling zal Uitzicht op Oudwijk u zo spoedig mogelijk zonder verdere kosten worden toegezonden.
Mocht u het boek willen komen ophalen, neemt u dan voor overleg even contact met ons op.

Aanvulling van 15 september 2024:
Regelmatig wordt ons nog gevraagd naar onze publicatie De eerste kerken in Utrecht:
Sint-Thomas, Sint-Salvator, Sint-Maarten uit 1995. Hoewel we inmiddels in details andere opvattingen hebben, is deze publicatie als beginstuk van ons onderzoek naar de kerstening en de vroege kerkenbouw in Utrecht inmiddels volledig te raadplegen onder deze koppeling.



Tweedehands maar ook nieuwe boeken:

Op deze webstek staan onder meer verschillende publicaties van Martin de Bruijn over Brabantse geschiedenis.

Voor wie zich nader wil verdiepen in de vraag hoe Tilburg, ’s-Hertogenbosch en het nieuwe stadsdeel Meerhoven in Eindhoven zich door de eeuwen heen ontwikkeld hebben, worden de volgende publicaties op papier aangeboden:

Tilburg, stad met een levend verleden. Geschiedenis van Tilburg vanaf de steentijd tot en met de twintigste eeuw, Cock Gorisse (hoofdredactie), Nico Arts, Martin de Bruijn, Henk van Dorenmalen, Ad van den Oord, Lauran Toorians (redactie), Ronald Peeters (beeldredactie), Regionaal Historisch Centrum Tilburg (i.s.m. Drukkerij Gianotten Tilburg b.v.) 2001 [geheel nieuw, nog in de verpakking] 
€ 24,50 (excl. verzendkosten)


Drunen, A. van, 's-Hertogenbosch, van straet tot stroom, Waanders Uitgevers/Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zwolle/Zeist 2006 [volkomen nieuw, nog in de verpakking]
€ 20,00  (excl. verzendkosten)

Putten uit het Bossche verleden. Vriendenbundel voor Hans Janssen ter gelegenheid van zijn afscheid als stadsarcheoloog van 's-Hertogenbosch, onder redactie van Ronals van Genabeek, Eddie Nijhof, Frederike Schipper en Johan Treling, Uitgeverij Veerhuis, Alphen aan de Maas 2012  [Nieuw]
€ 19,00  (excl. verzendkosten)


Nieuwe mensen op oud land. Archeologie, geschiedenis en stedenbouw van Meerhoven (Eindhoven), onder redatie van Nico Arts, met bijdragen van Nico Arts, Janneke Bosman, Martin de Bruijn, Ary Geelen, Jos de Graef, Theo de Jong, Rob Schlooz, Hans Timmerman, Jos van Weerden, Uitgeverij Pictures Publishers, Woudrichem 2017 [Nieuw] 
€ 10,00 (excl. verzendkosten)


Zie voor andere interessante publicaties op papier over onder meer Brabant onze webpagina ► Boekwinkeltje.

Zuilen Lofen








Hendrik en Mathilde aan de maaltijd

Paleis Lofen gevonden!

In november 2020 heeft de Utrechtse Maatschappij tot Stadsherstel een gedeelte van de kelders met daarin de resten van de onderbouw van het paleis Lofen aangekocht. Aan DOMunder is gevraagd om de kelders toegankelijk te maken voor iedereen. Hoewel de aanwezigheid dus wel bekend mag worden verondersteld, plaatste DOMunder een bericht onder de kop
‘Vind paleis Lofen’.

Op deze pagina maken wij u attent op enkele pagina’s op deze webstek waarin de voormalige keizerpalts Lofen al is gevonden en zijn betekenis wordt verduidelijkt:
 
De burcht Trecht

Paleis Lofen. De Utrechtse keizerpalts en zijn liquidatie


Ook beschikbaar zijn tegen kortingsprijzen nog onze publicaties

     Monniken in het moeras
en
      Rondom het Utrechts stadsrecht
 
Hierin wordt onder meer verhaald over de stichting van de Sint-Laurensabdij in Oostbroek-De Bilt en de bevestiging van het Utrechts stadsrecht, welke op respectievelijk 14 mei en 2 juni 1122 in paleis Lofen hebben plaatsgehad.

Aanvulling van 4 juni 2021:
Op 2 juni 2021 – 899 jaar na de bevestiging van het Utrechtse stadsrecht door de keizer – heeft DomUnder een zogeheten livestream over het paleis op internet geplaatst. Lofen is dus inmiddels toch gevonden! Als er één ding duidelijk wordt uit deze interessante uitzending, is het wel hoeveel gegevens de archeologen en bouwhistorici inmiddels bijna een eeuw lang onuitgewerkt hebben laten liggen. Het wordt tijd dat er nu eindelijk eens uitgewerkte verslagen gaan verschijnen over de middeleeuwse periode, dit als aanvulling op het degelijke, in 1989 verschenen boek Het Romeinse castellum te Utrecht van L.R.P. Ozinga en anderen.
 
Lofen 1866

26 juni 1321-2021:

Doorsnede domtoren
Doorsnede van de toren. Uit Haslinghuis en Peeters, De dom van Utrecht, 415.

De eerstesteenlegging van de domtoren

Dit jaar was het op 26 juni zeven eeuwen geleden dat in Utrecht de eerste steen werd gelegd voor een nieuwe domtoren.

De eerste versregels van een gedenksteen in de toren luiden:
Doen men screef MCCCXX en een
Leijt men van mij den eersten steen.


Een Latijns opschrift heeft als tekst:
M C ter X bis semel I
festo Paulique Iohannis
turris adaptatur
qua Traiectum decoratur.
‘Duizend, driemaal honderd, tweemaal tien, eenmaal een
op het feest van Sint-Paulus en Sint-Jan
werd de toren ingericht
waar Utrecht mee wordt verfraaid.’

Voor de achtergronden van de bouw zie op deze webstek uitvoerig de webpagina:
De domtoren in Utrecht, oud en nieuw.

Over de betekenis van de toren voor bisdom, Sticht en stad:

De domtoren als ‘statement’: bestrijding van een nieuwe mythe.

Livestream lezing:

Woerden en Bonifatius
‒ rondom een eerste vermelding

lezing door Martin de Bruijn

In het kader van de eerste vermelding van Woerden rond het jaar 720 in de levensbeschrijving van de Utrechtse abt Gregorius wordt onder meer de missionering vanuit Utrecht en de rol van Bonifatius daarbij belicht. De organisatie van de lezing was in handen van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging. De lezing is online gehouden op 18 mei 2021 en hierna op de website van de vereniging geplaatst.

Ook hier, via onze website, is de lezing Woerden en Bonifatius, met een korte introductie door de vereniging, volledig te volgen.

Om de inhoud van de lezing en een heleboel andere aanvullende informatie over de kerstening en de eerste kerkenbouw nader te bestuderen vindt u op deze website de volledige tekst van onze inmiddels uitverkochte uitgave
Bonifatius en de kerk van Nederland.

Verder willen wij u in dit verband nog wijzen op onze meest recente, nog verkrijgbare publicatie De eerste kerken op het Utrechtse Domplein.

Maart 2021:
  

Opgravingen Oudwijk
Een beeld van de opgraving in de Oudwijkerdwarsstraat vanuit het noordoosten. Foto C.J.C. Broer 2 maart 2021.

Merovingisch-Karolingische nederzetting aan de oostkant van Utrecht gevonden

Begin maart maakten de Utrechtse archeologen bekend dat er bij werkzaamheden in de Oudwijkerdwarsstraat een nederzetting is gevonden die op de zevende en achtste eeuw gedateerd wordt. De vanaf de twaalfde eeuw voorkomende naam Oudwijk voor een omvangrijk gebied ten oosten van de stad wees al op vroege bewoning aldaar en het is interessant dat dit nu ook aangetoond is.

Omdat we ons al meer dan dertig jaar intensief met de vroegmiddeleeuwse ontwikkeling van Utrecht bezighouden, zien we de uitkomsten van het onderzoek met grote belangstelling tegemoet en hopen dat de publicatie daarvan niet al te lang op zich laat wachten.

Voor met name de vraag hoe de teruggevonden nederzetting, of althans het teruggevonden deel ervan, zich laat voegen in de bestaande voorstellingen van het rivierenstelsel in en rond Utrecht in de Vroege en Hoge Middeleeuwen zie op deze webstek de pagina's
Nieuwe theorieën over de rivierlopen in en rond Utrecht
Waar lag de oversteekplaats Traiectum of Trecht?
Tussen Rijn en Vecht
De Oudelle
Boventorp, een (bijna) vergeten Utrechtse wijk
De vicus Stathe
De Bemuurde Weerd
Het Lijnpad bij Utrecht

Voor de opgraving en een eerste commentaar van de archeologen zie bijvoorbeeld de nieuwspagina op De Utrechtse Internet Courant.


23 maart 2020:

De pest in de Middeleeuwen
door Charlotte J.C. Broer


Geheel onvoorzien heeft in tijden van het rondwarend coronavirus het onderwerp Pest in de Middeleeuwen actualiteitswaarde gekregen. Lees over hoe in de veertiende eeuw – en gedurende bijna vier eeuwen daarna steeds weer – Europa overvallen werd door de ongekend besmettelijke ziekte de pest, en trek eventueel zelf de vergelijkingen met de hedendaagse crisis. Zie hiervoor ► De pest in de Middeleeuwen.

Gemiste viering 2019 of 2020:

Dertien eeuwen Sint-Maarten in Utrecht

Er bestond alle aanleiding om in 2019 te vieren en te herdenken dat Sint-Maarten, patroonheilige van stad en (aarts)bisdom Utrecht, dertien eeuwen geleden door Willibrord, aartsbisschop van de Friezen, geïntroduceerd is. Er is echter niet de minste aandacht aan besteed.


Belangrijk nieuws:

Utrechts eerste kerk van omstreeks 630 nagenoeg zeker getraceerd!

Op grond van de beschikbare schriftelijke en archeologische bronnen hebben we de eerste Utrechtse kerk, gebouwd omstreeks 630 door de Frankische koning Dagobert, met een grote mate van zekerheid weten te traceren op de plaats van het verdwenen schip van de domkerk. Zie Utrechts eerste kerk revisited.

Speciaal thema:

Op en rond het Domplein

Een belangrijk onderdeel van deze internetpresentatie vormen onze bijdragen aan de geschiedenis van Traiectum of Trecht in de Middeleeuwen. We plaatsen hierin ook kanttekeningen bij de bijdragen van andere onderzoekers en bij actuele gebeurtenissen rond het aloude centrum van Nederland, dat de laatste tijd veel belangstelling van het publiek trekt.



Volledig en gratis raadpleegbaar op internet:

Verschillende van onze andere publicaties zijn inmiddels uitverkocht of indertijd verschenen in bijvoorbeeld tijdschriften die niet voor iedereen even eenvoudig te raadplegen zijn. Een aantal van deze uitgaven hebben we daarom als pdf-bestand via deze website toegankelijk gemaakt. U kunt deze publicaties openen door op de onderstreepte titelkopjes te klikken. Het betreft:

Woerden en Bonifatius – rondom een eerste vermelding
Lezing door Martin W.J. de Bruijn op 18 mei 2021 voor de Stichts-Hollandse Historische Vereniging

De eerste kerken op het Utrechtse Domplein. Een samenhangende visie
C.J.C. Broer en M.W.J. de Bruijn, De eerste kerken op het Utrechtse Domplein (Utrecht 2013)

Utrechts oudste kloosters
Charlotte J.C. Broer, Utrechts oudste kloosters: van Sint-Salvator tot Sint-Paulus. De ontwikkeling van de monastieke traditie binnen de Utrechtse kerk vanaf de tijd van Willibrord tot in de twaalfde eeuw (Utrecht 2007)

Bonifatius en de kerk van Nederland
C.J.C. Broer en M.W.J. de Bruijn, Bonifatius en de kerk van Nederland (Utrecht 2005)

Rechten van Sint-Paulus in Baarn
Charlotte J.C. Broer, ‘De Sint-Paulusabdij in Utrecht en haar rechten in Baarn en omgeving’, Tussen Vecht en Eem 20 (2002) 71-80

Het Utrechts kerkenkruis
Charlotte J.C. Broer, Het Utrechts kerkenkruis: feit of fictie? Een beoordeling in het licht van de vroege ontwikkeling van de Utrechtse kerk (Utrecht 2001)

Uniek in de stad. De oudste geschiedenis van de kloostergemeenschap op de Hohorst bij Amersfoort, sinds 1050 de Sint-Paulusabdij in Utrecht: haar plaats binnen de Utrechtse kerk en de ontwikkeling van haar goederenbezit (ca. 1000 - ca. 1200)
De dissertatie van Charlotte J.C. Broer (Utrecht 2000)

Leven in het jaar 1000
Tentoonstelling (afbeeldingen en tekst), samenstelling Martin de Bruijn, met medewerking van Charlotte Broer, Nederlands Centrum voor Volkscultuur (Utrecht 2000)

Van tempeltje tot kathedraal
Charlotte J.C. Broer en Martin W.J. de Bruijn, ‘Van tempeltje tot kathedraal. Romeinse en vroeg-middeleeuwse bebouwing onder het verdwenen schip van de Utrechtse Domkerk’, Westerheem. Tijdschrift voor de Nederlandse archeologie 46 (1997) nr. 4, 1-10

De dom van Adelbold
M.W.J. de Bruijn, ‘Tussen beeld en werkelijkheid’, Signum 10 (1998) 42-51 (n.a.v. de publicatie: A.J.J. Mekking, De dom van bisschop Adalbold II te Utrecht. De architectuur en de rol van een elfde-eeuwse bouwheer (Utrecht 1997))

Anachronistische begrippen
Een discussie hierover omvatte de volgende bijdragen in Signum. Tijdschrift van de contactgroep voor sociaal-economische en institutioneel-juridische geschiedenis van geestelijke en kerkelijke instellingen in de Nederlanden in de Middeleeuwen:
–  M.W.J. de Bruijn, ‘Het gebruik van anachronistische begrippen als eigendom en erfpacht voor de middeleeuwse rechten op onroerend goed’, Signum 8 (1996) 121-128;
–  C.M. Cappon, ‘Repliek: erfelijke pacht of erfpacht? Over de methode in de rechtsgeschiedenis’, Signum 9 (1997) 41-48;
–  M.W.J. de Bruijn, ‘Dupliek: het gebruik van anachronistische begrippen als eigendom en erfpacht voor de middeleeuwse rechten op onroerend goed’, Signum 9 (1997) 48-55

De eerste kerken in Utrecht: Sint-Thomas, Sint-Salvator, Sint-Maarten
De eerste publicatie waarin een samenhangende visie wordt gegeven op de kerstening en de eerste kerkenbouw in Utrecht (Utrecht 1995)

Husinghe ende hofstede. Een institutioneel-geografische studie van de rechtspraak over onroerend goed in de stad Utrecht in de middeleeuwen
De dissertatie van Martin W.J. de Bruijn (Utrecht 1994)

Ontginningen in Eemland
C.J.C. Broer, ‘Ontginningen in Eemland in de Middeleeuwen’, Maandblad Oud-Utrecht 65 (1992) 20-31

Oorkonden als bron voor vrouwengeschiedenis
C.J.C. Broer, ‘Echtgenote, deelgenote, lotgenote. Over oorkonden als bron voor vrouwengeschiedenis’, in: M. Mostert e.a. (red.), Vrouw, familie en macht. Bronnen over vrouwen in de Middeleeuwen (Hilversum 1990) 147-165


© 2010-2024 C.J.C. Broer en M.W.J. de Bruijn. - Deze webstek werd gepubliceerd 1 februari 2010; laatst bewerkt 25 oktober 2024.